اسناد تاریخی حزب توده ایران

توضیح «۱۰ مهر»: مقاله‌ای که در پیش رو دارید، ۵۶ سال پیش توسط رفیق طبری به رشته تحریر درآمده است. با این وجود، اسلوب و متدلوژی به‌کار رفته در مقاله در تحلیل اوضاع و تعیین وظایف درازمدت و کوتاه‌مدت حزب توده ایران، که بر پایه اصول جهان‌بینی آن است، کماکان تازگی خود را حفظ کرده و برای نیروهای چپ به‌طور اعم و مبارزین توده‌ای به‌طور اخص حاوی درس‌های گرانبهایی است. کوشش کرده‌ایم که بخش‌های عام‌تر مقاله را جداگانه در اختیار خوانندگان سایت قرار دهیم. در پایان، متن کامل مقاله را نیز به‌صورت فایل pdf ضمیمه کرده‌ایم.

آنها که قبل از فرارسیدن و آماده شدن وضع انقلابی، دورنما و هدف غایی نهضت را به‌جای وظایف مبرم سیاسی قرار می‌دهند و تمایلات احساسی خویش را جانشین واقعیت اوضاع اجتماعی و سیاسی و تناسب واقعی نیروها می‌سازند، و یا می‌خواهند فقط به اتکاء پیشاهنگان به میدان مبارزهٔ قطعی بروند، نه‌تنها با شکست روبرو خواهند شد، بلکه با چنین اقدامات چپ‌روانه زیان‌های سنگینی به تمام جنبش انقلابی مردم ایران وارد خواهند ساخت.

عناصر افراطی راست که توطئه ضدانقلابی خود را با شانتاژ ضدکمونيستی پيش می‌برند، همکاری با ساواک و سيا و انتليجنت سرويس را با اين بهانه توجيه می‌کنند که گويا اين همکاری فقط در حد مبارزه با حزب توده ايران است، نه برای سرکوبی انقلاب. متاسفانه برخی از مقامات جمهوری اسلامی ايران هم که قاعدتا مدافع انقلابند به اين بهانه و شانتاژ گردن می‌نهند و عمق خط ضدانقلاب را درک نمی‌کنند و خود را با رغبت در معرض فريب دستگاه‌های امپرياليستی می‌گذارند. غافل از آنکه پذيرش ساواک و سيا در همين حد نيز ـ اگر به فرض محال به اين حد محدود شود ـ به‌معنای انديشيدن با مغز شاه، سخن گفتن با زبان شاه و پذيرفتن ارزش‌های اخلاقی و سياسی سازمان‌های جاسوسی امپرياليستی است که نه تنها به‌معنای آغاز شکست انقلاب، بلکه نشانه سقوط اخلاقی است. گردانندگان امور جمهوری اسلامی ايران شايد خود متوجه نیستند که اتخاذ چنين روش‌هايی از سوی آنان چه تاثير مخربی در انديشه جوانان مسلمان انقلابی باقی می‌گذارد و ارتکاب چه جناياتی را در نظر آنان عادی و طبيعی، حتی ضرور جلوه می‌دهد. عاقبت اين کارها به کجا خواهد کشيد؟

توضیح تحریریه: این مقاله با امضای «روشن» ــ یکی از اسامی مستعار زنده‌یاد رفیق کیانوری ــ در نشریۀ درون حزبی «مسایل حزبی» ــ شمارۀ ۷، خرداد ۱۳۳۸ ــ منتشر شده است. تمرکز نویسنده بر اشتباهات حزب تودۀ ایران در مناسبات با جبهۀ ملی در سال‌های ۳۲‌ـ‌۱۳۲۸ است. رفیق کیانوری مناسبات حزب تودۀ ایران و بورژوازی ملی در سال‌های مبارزات نفت را در سه دوره مورد ارزیابی انتقادی قرار می‌دهد. این ارزیابی حاوی نکات بدیعی است.

در بررسی حاضر ممکن است مسایلی که در بررسی‌های دیگر مربوط به انقلاب ایران آمده از جهت برخی مسايل ‏و جهات تکرار شود، ولی مسلماً وظیفه و عملکرد این بررسی، یعنی طرح مسايل نظری (یا تئوریک) انقلاب ایران ‏و به‌دست دادن نیم‌رخی از حل این مسايل، وظیفه ویژه خود آنست و از این بابت تکراری در میان نیست. 

‏
ما در این بررسی به نکات زیرین می‌پردازیم. ‏

‏۱ـــ مختصات جامعه‌ای که در آن انقلاب روی داد،

‏۲ـــ خصلت عمومی انقلاب ایران،

‏۳ـــ نیروی عمده محرکه انقلاب ایران،

‏۴ـــ ایدئولوژی اساسی انقلاب ایران،